Witaminy dla kobiet w ciąży - co powinna przyjmować przyszła mama?

Zarówno nadmiar, jak i niedobór istotnych składników odżywczych może niekorzystnie wpływać na zdrowie matki oraz przyczyniać się do niewłaściwego przebiegu ciąży. Ważne więc, aby kobiety spodziewające się potomstwa znały zapotrzebowanie swojego organizmu na istotne składniki odżywcze i regulacyjne. Ich podstawowym źródłem powinna być zbilansowana dieta uzupełniona o niezbędną suplementację. W zależności od zaleceń specjalistów, potrzeb pacjentki i zaleceń lekarskich włącza się ją w I, II lub III trymestrze ciąży.

Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego oraz źródła naukowe wskazują na zasadność przyjmowania sześciu suplementów diety w okresie ciąży. Są to:

• kwas foliowy,

• wielonienasycone kwasy tłuszczowe,

• żelazo,

• jod,

• witamina D,

• magnez.

Dodatkowo warto sprawdzić, czy wymienione składniki nie występują również w innych przyjmowanych preparatach. Zarówno w ciąży, jak i w okresie karmienia piersią stosowanie suplementacji warto skonsultować z lekarzem prowadzącym w każdym trymestrze ciąży.

Kwas foliowy w ciąży i dla kobiet planujących ciążę

Kwas foliowy, czyli witamina B9 to jeden z najważniejszych składników w okresie ciąży i karmienia piersią. Jego suplementacja jest niezwykle istotna już na etapie planowania ciąży. Specjaliści zalecają, aby po suplementy diety z kwasem foliowym sięgnąć już kilka tygodni przed poczęciem i kontynuować od pierwszego tygodnia ciąży. Kwas foliowy spełnia szereg istotnych funkcji dla płodu i jest niezbędny dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego. Ponadto kwas foliowy:

• bierze udział w regulowaniu wzrostu komórek układu nerwowego, pokarmowego i krwiotwórczego,

• zmniejsza ryzyko wystąpienia wad ośrodkowego układu nerwowego u płodu,

• zmniejsza ryzyko wystąpienia wad serca u dziecka,

• reguluje prawidłowy rozwój układu moczowego u dziecka.

Dodatkowo suplementacja kwasu foliowego jest istotna również z perspektywy matki. Składnik ten zmniejsza ryzyko wystąpienia zakrzepicy oraz poronienia. Kwas foliowy występujący w niedostatecznej ilości w organizmie kobiet w ciąży może powodować niedokrwistość megaloblastyczną.

Co istotne, kwas foliowy nie powinien też być spożywany i przyjmowany w nadmiarze. Suplementację kwasu foliowego najlepiej uzgodnić z lekarzem, który weźmie pod uwagę również inne stosowane leki. Przykładowo przyswajanie kwasu foliowego jest mniejsze u kobiet przyjmujących leki przeciwpadaczkowe oraz borykających się z otyłością. W takich sytuacjach suplementacja kwasu foliowego powinna być zwiększona.

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe - kwas dokozaheksaenowy w ciąży

Kwas DHA, czyli kwas dokozaheksaenowy zaliczany jest do kwasów omega-3. Jest to tuż obok kwasu foliowego jeden z najważniejszych składników diety kobiet ciężarnych i w okresie laktacji.

Kwasy omega-3, w tym DHA spełniają szereg istotnych funkcji u przyszłych mam. Wśród nich wymienia się:

• wydłużanie czasu trwania ciąży, aby uniknąć przedwczesnego porodu,

• zwiększanie masy urodzeniowej noworodka,

• regulowanie prawidłowego rozwoju psychomotorycznego dziecka,

• regulowanie prawidłowego rozwoju siatkówki oka i ostrości widzenia u dziecka,

• zmniejszanie ryzyka pojawienia się depresji poporodowej u matki.

Kwasy omega-3 powinny znaleźć się w codziennej diecie kobiety ciężarnej. Ich dobrym źródłem są ryby morskie, owoce morza oraz oleje roślinne. Ewentualne niedobory w czasie ciąży i karmienia piersią można też pokryć wraz z suplementacją. Ryzyko niedoboru wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (w tym kwasów DHA) pojawia się zwłaszcza w okresie laktacji oraz w przypadku stosowania diety pozbawionej źródeł pokarmowych tych cennych tłuszczów.

Niedobór żelaza w ciąży - jak go uniknąć?

Żelazo to jeden z ważniejszych składników mineralnych naszego ciała. Niedobór żelaza może powodować powstawanie:

• niedokrwistości,

• zaburzenia odporności,

• pogorszenia koncentracji,

• zaburzeń pracy serca.

Anemia u kobiet w ciąży może stać się przyczyną przedwczesnego porodu oraz niskiej masy urodzeniowej dziecka. Należy więc zbadać poziom żelaza we krwi już na wczesnym etapie planowania ciąży.

Co istotne, suplementy diety z żelazem należy przyjmować nie tylko w czasie ciąży, jeśli są ku temu wskazania. Dotyczy to również kobiet planujących ciążę, u których występuje tendencja do anemii. Odpowiednią dawkę żelaza pomoże ustalić lekarz prowadzący. To bardzo istotne, ponieważ nadmiar tego składnika mineralnego może być szkodliwy. Wśród objawów wskazujących na przedawkowanie żelaza wymienia się nudności, wymioty, biegunkę, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, wątroby, nerek oraz układu krążenia.

Niedobór jodu u kobiet w ciąży - zbilansowana dieta i suplementacja

Jod to najważniejszy pierwiastek z punktu widzenia prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Problemy związane z niedoczynnością tarczycy u kobiet w ciąży mogą zwiększać prawdopodobieństwo wystąpienia niedoczynności u dziecka. Dodatkowo zwiększa to ryzyko porodu przedwczesnego, a nawet poronień. Niedobór jodu u kobiet w ciąży sprzyja powstawaniu woli tarczycowych. U noworodka natomiast może pojawić się:

• niedorozwój umysłowy,

• uszkodzenie układu nerwowego,

• uszkodzenie słuchu - głuchota.

Zwiększone zapotrzebowanie na jod pojawia się u kobiet w ciąży oraz w okresie laktacji. Niedobór jodu można wyeliminować poprzez wprowadzenie do diety jodowanej soli kuchennej oraz jeśli zajdzie taka potrzeba - suplementacji. Warto pamiętać, że niedobór tego pierwiastka występuje stosunkowo często w populacji polskiej.

Witamina D w ciąży

Niedobór witaminy D3 występuje szczególnie często wśród kobiet w ciąży oraz karmiących piersią. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego wskazują więc na prawidłowo zbilansowaną dietę oraz suplementację.

Witamina D3, czyli cholekalcyferol pełni w organizmie szereg istotnych funkcji:

• bierze udział w procesie mineralizacji kości u matki i płodu,

• reguluje pracę układu krwiotwórczego,

• moduluje pracę układu immunologicznego.

Niedobór witaminy D u kobiety ciężarnej może powodować rozwój krzywicy u płodu, niską masę urodzeniową noworodka oraz spowolnienie rozwoju dziecka w pierwszym roku życia.

Zalecana dzienna dawka witaminy D wynosi 2000 IU. Dotyczy ona zarówno kobiet ciężarnych i karmiących piersią, jak i kobiet planujących ciążę. Dodatkowo zalecenia w zakresie stosowania witamin warto skonsultować z lekarzem prowadzącym.

Magnez a przebieg ciąży

Magnez to jeden z najważniejszych składników mineralnych naszego organizmu. Makroelement jest istotny nie tylko dla układu krążenia, serca, układu nerwowego oraz mięśni. Bierze on także udział w:

• aktywacji enzymów,

• syntezie wielu białek,

• przewodnictwie nerwowo-mięśniowym,

• regulacji ciśnienia tętniczego krwi,

• termoregulacji,

• gospodarce mineralnej kości.

Magnez ma także wpływ na prawidłowy przebieg ciąży. Jego niedobór prowadzi do powstawania skurczów mięśni u kobiet w ciąży. Rekomendacje w zakresie stosowania witamin i minerałów obejmują nawet dwukrotnie zwiększone zapotrzebowanie na magnez w okresie ciąży i laktacji. Zapotrzebowanie organizmu kobiety wynosi więc około 500-600 mg. Doskonałymi źródłami pokarmowymi magnezu są produkty pełnoziarniste, kakao, gorzka czekolada, strączki, orzechy oraz ryby. Zbilansowana dieta może być także uzupełniona o sprawdzone suplementy diety z magnezem.

Źródła:

1. Karowicz-Bilińska A., Nowak-Markwitz E., Opala T., Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Ginekol Pol, 2014, 85, s. 395-399

2. Makowska-Donajska M., Hirnle L., Suplementacja witamin i składników mineralnych podczas ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 2017, s. 166–172

3. Carlson S.E., Colombo J., Gajewski B.J. i wsp., DHA supplementation and pregnancy outcomes, Am J Clin Nutr, 2013, 97, s. 808-815